Ekologia w opakowaniach
70 proc. odpadów lądujących w morzach i oceanach to plastik jednorazowego użytku – torby foliowe, słomki, kubki, butelki czy opakowania na żywność. Ziemię zalewa góra śmieci, które potrzebują setek lat, aby ulec rozkładowi. Problemem, z którym musimy się zmierzyć jest już nie tylko recykling plastiku, ale zastąpienie go rozwiązaniami biodegradowalnymi. Od 2021 roku w Unii Europejskiej będzie obowiązywał zakaz stosowania plastiku jednorazowego użytku. Świat jest świadomy, że potrzebujemy stanowczych rozwiązań – 8 na 10 konsumentów zbadanych przez IPSOS uważa, że jeśli szybko czegoś nie zmienimy, czeka nas ekologiczna katastrofa.[1]
Dla branży produkującej żywność ekologiczną czy eko kosmetyki nowoczesne i przyjazne środowisku opakowania są jednym z priorytetów – ochrona ekosystemu jest wpisana w DNA wielu firm. Dlatego właśnie w tym sektorze obserwujemy najwięcej wdrożeń biodegradowalnych czy kompostowalnych rozwiązań w zakresie pakowania produktów.
Opakowanie jest nieoderwalnym elementem produktu – pierwszym, który przyciąga uwagę i w dużej mierze wpływa na decyzję konsumenta o zakupie. „Wyróżnij się albo zgiń” – to główna myśl, która przyświeca większości marketerom, którzy projektują opakowania dla swoich marek. Dzisiaj jednak muszą zmierzyć się z jeszcze jednym wyzwaniem, które dla konsumentów ma coraz większe znaczenie: co można zrobić z opakowaniem PO produkcie. Czy nadaje się do recyklingu? Czy może jest w pełni biodegradowalne lub kompostowalne?
Biotworzywa przecierają szlaki
W centrum uwagi branży opakowań ekologicznych są obecnie innowacyjne i w pełni biodegradowalne biopolimery, takie jak PLA, które powstają na bazie np. mączki kukurydzianej, oraz PHA wytwarzane przez bakterie w procesie fermentacji cukrów lub lipidów. Oba stosowane są głównie w biomedycynie, ale produkuje się z nich również butelki oraz naczynia jednorazowe. W przeciwieństwie do opakowań plastikowych potrzebują do 80 dni, aby ulec rozkładowi. Główną przeszkodą w ich masowym zastosowaniu są jednak koszty produkcji. Ich optymalizacja wprowadzi prawdziwą rewolucję na rynku opakowań i pozwoli na powszechne zastąpienie plastiku biotworzywami.
Surowce pochodzenia roślinnego, jak kukurydza i drewno wykorzystuje się też do produkcji siatek na warzywa i owoce. Na pierwszy rzut oka przypominają swoich plastikowych poprzedników, jednak są w 100% biodegradowalne i mogą być przetworzone w kompostowalniach na biopaliwa oraz kompost. W ten sposób pakowane organiczne warzywa i owoce znajdziemy w sieciach handlowych, np. w Lidlu. Papierowe banderole na siatkach są zwykle zadrukowane przyjaznymi dla środowiska farbami wodnymi.
Jadalne opakowania na piwo?
Niewielki browar z Florydy – Saltwater Brewery zasłynął na cały świat dzięki zastąpieniu plastikowych opasek na puszki piwa całkowicie biodegradowalnymi i bezpiecznymi dla morskich zwierząt. Badania Greenpeace pokazują, że 80 proc. żółwi i 70 proc. ptaków morskich połyka lub zaplątuje się w niebezpieczne odpady z tworzyw sztucznych znajdujące się w morzach i oceanach. Saltwater Brewery stworzył opaski na sześciopaki piwa zrobione ze zbożowych odpadów, które powstają w procesie warzenia piwa. Są nie tylko naturalne i wytrzymałe oraz całkowicie biodegradowalne, ale na dodatek mogą stanowić pożywienie dla morskich zwierząt. Rozwiązanie wprowadzone przez Saltwater Brewery zainspirowało browary na całym świecie – już ponad 35 firm stosuje podobne pro ekologiczne rozwiązania.
Upcykling, czyli jak odpadom nadać nowe życie
W produkcji ekologicznych opakowań używa się różnych surowców roślinnych, jak resztki trzciny cukrowej lub skrobię pozyskaną z kukurydzy, ziemniaków lub soi. Stosuje się też liście bambusa lub palmy, drewno czy papier. Nie są to jednak opakowania tanie, więc nie prędko będą stosowane powszechnie.
Ciekawym rozwiązaniem jest zastosowanie bagassy, czyli wytłoków pozostałych po wyciśnięciu soku z trzciny cukrowej. Jest to typowy przykład upcyklingu – odpad powstały w produkcji cukru zostaje wykorzystany do stworzenia innej, użytecznej rzeczy. Dawniej bagassę po prostu spalano, dzisiaj się ją miażdży, czyści wodą i na koniec stłacza do płatków na zasadzie ręcznie produkowanego papieru. Z płatków produkuje się różne opakowania dla gastronomii i jednorazowe naczynia. Bagassa jest nieprzezroczysta, najczęściej beżowa lub biała i przyjemna w dotyku. W przeciwieństwie do opakowań z biodegradowalnego PLA czy PHA, bagassa nie nadaje się do produkcji butelek na napoje, bo zbyt szybko nasiąka. Opakowania i naczynia zrobione z tego surowca poddawane są kompostowaniu, rozkładają się w ciągu 2 miesięcy.
Mocny polski akcent
Opatentowana przez polską firmę Biotrem technologia produkcji naczyń i sztućców ze spożywczych otrąb pszennych stała są światowym hitem. Do ich produkcji wykorzystuje się tylko otręby i wodę, są jadalne. Mają szerokie zastosowanie zarówno do produktów płynnych, jak i stałych, zimnych i gorących. Można ich używać w piekarnikach i kuchenkach mikrofalowych, w lodówkach i zamrażarkach. Naczynia z otrąb są doskonałą alternatywą nawet dla jednorazowych naczyń papierowych. Proces technologiczny Biotrem nie wymaga znacznych ilości wody, ani wydobycia surowców, ani stosowania związków chemicznych. Z 1 tony naturalnych otrąb spożywczych, będących produktem ubocznym w procesie produkcji mąki, można wytworzyć do 10 tysięcy sztuk naczyń. Ulegają one pełnej biodegradacji w zaledwie 30 dni, podczas gdy naczynia papierowe potrzebują na to około pół roku.
Po prostu szkło
Opakowania szklane budzą wiele emocji – zarówno pozytywnych, jak i negatywnych. Czas rozkładu szkła w środowisku naturalnym to zdaniem ekspertów co najmniej kilkaset lat, a niektórzy naukowcy twierdzą, że nawet tysiące lat. Dlatego najlepszym rozwiązaniem dla opakowań szklanych jest recykling, tyle tylko, że w Polsce selektywna zbiórka szkła nadal kuleje. Wielką zaleta szkła jest to, że można je przetwarzać praktycznie w nieskończoność i nigdy nie traci swoich właściwości.
Dobrym pomysłem dla środowiska są szklane opakowania zwrotne. Dzięki nim generujemy o wiele mniej śmieci, a szklane butelki zwrotne mogą być wykorzystane ponad 20 razy. Jak się okazuje wprowadzenie systemu butelek zwrotnych nie jest wcale takie proste, w Polsce tylko piwa są sprzedawane w tego rodzaju butelkach, a ich zwrot utrudniają sklepy, wymagając okazania paragonu.
Opakowania szklane są generalnie lubiane przez konsumentów. Bez wątpienia szkło jest higieniczne i bezpieczne dla zdrowia. Z danych Friends of Glass w Polsce wynika też, że 78 proc. Polaków uważa, że szkło jest najbardziej przyjaznym dla środowiska opakowaniem, głównie z uwagi na możliwość recyklingu.
Szkło ma jednak spory grzech na swoim eko-sumieniu. Jest ciężkie, więc jego transport kosztuje więcej, bo wymaga zaangażowania większej liczby środków transportu. Tym samym transport pochłania więcej energii, zużywa więcej paliwa i emituje więcej CO2 do atmosfery. Pomimo tych wad jest zdecydowanie lepszym wyborem dla środowiska niż plastik, dopóki biotworzywa nie zaczną być stosowane na masową skalę.
