JAK ROZPOZNAĆ PRODUKTY EKOLOGICZNE? TO PROSTE – EKOLISTEK!

Grafika z ekolistkiem - zielonym prostokątem z białym kształtem liścia na środku

Tytuły publikacji zwyczajowo akcentują główne przesłanie tekstu składającego się z wielu wątków, ale w tym przypadku tytuł jest kompletny: zawiera pytanie i podaje właściwą odpowiedź. Pozostaje objaśnić znaczenie tytułowego ekolistka, czyli logo produkcji ekologicznej Unii Europejskiej i uszczegółowić jego wizualne „parametry” podlegające ochronie prawnej.

Jaką rolę pełni unijne logo produkcji ekologicznej?

Zwięzłą odpowiedź podaje prawodawca na stronie internetowej: „… nadaje produktom ekologicznym UE spójną tożsamość wizualną. Ułatwia konsumentom rozpoznanie produktów ekologicznych i pomaga rolnikom we wprowadzaniu ich do obrotu w całej UE”. Logo widniejące na opakowaniu ekoproduktu informuje, że został on wytworzony, przetworzony, opakowany i oznakowany w systemie produkcji ekologicznej, przez podmioty gospodarcze podlegające kontroli zatwierdzonych jednostek certyfikujących na każdym etapie drogi produktu: od pola do półki sklepowej.

Kiedy LOGO MUSI BYĆ stosowane?

Produkty wprowadzane do obrotu handlowego jako ekologiczne (= biologiczne = organiczne) muszą być opatrzone unijnym logo na opakowaniach detalicznych. Dotyczy to produktów nieprzetworzonych i przetworzonych, jednoskładnikowych i wieloskładnikowych.

W przypadku tych ostatnich – co najmniej 95% masy składników musi pochodzić z systemu produkcji ekologicznej, by produkt mógł być objęty certyfikacją i oznakowany ekolistkiem. Pozostałe do 5% masy mogą stanowić składniki nie-ekorolnicze z listy liczącej obecnie 7 pozycji, z których w polskim przetwórstwie znaczenie mają tylko 2: żelatyna nie-wieprzowa oraz osłonki do wędlin. W praktyce większość ekoproduktów składa się wyłącznie z certyfikowanych składników ekologicznych, przetwarzanych przy użyciu dozwolonych dodatków technologicznych (około 50 pozycji czyli 1/6 spośród ogółu substancji dozwolonych w konwencjonalnym przetwórstwie żywności w UE).

Kiedy LOGO NIE MUSI BYĆ stosowane?

Dla produktów ekologicznych nieoznakowanych ekolistkiem nie ma miejsca w łańcuchu dostaw czyli w handlu z udziałem pośredników. Jedynie w trybie sprzedaży bezpośredniej w gospodarstwie lub na targu ekologiczne płody rolne mogą być sprzedawane przez producenta-rolnika finalnemu konsumentowi bez oznakowania. Uwiarygodniającą rolę certyfikatu pełni wtedy sam producent, który własnym nazwiskiem firmuje swe produkty sprzedawane do rąk własnych klienta. Taka forma sprzedaży jest uzasadniona, gdy rolnicy są dobrze znani klientom; w przypadku dostawców nieznanych (jeśli certyfikat nie jest wywieszony w widocznym miejscu lub okazany na życzenie kupującego) – ich oferta może być fałszywa.

Od 2022 r. nowe przepisy unijne dopuszczają sprzedaż bezpośrednią produktów deklarowanych jako ekologiczne przez małe gospodarstwa, nie nakładając na nie obowiązku certyfikacji. By uniknąć pseudo-ekoproduktów, lepiej nie nabywać żywności deklarowanej jako „eko” od nieznanych sprzedawców.

W państwach UE, w specjalistycznych sklepach z żywnością ekologiczną (w których nie ma sprzedaży analogicznych towarów konwencjonalnych), niektóre produkty ekologiczne są sprzedawane na wagę lub na sztuki z opakowań zbiorczych oznakowanych logo UE, co klienci bardzo cenią, mogąc wybierać pojedyncze produkty.

LOGO MOŻE BYĆ stosowane nieobowiązkowo, na zasadzie dobrowolności:

w reklamie certyfikowanych ekoproduktów,
na opakowaniach hurtowych certyfikowanych ekoproduktów,
w oznakowaniu certyfikowanych produktów importowanych z krajów trzecich (pozaczłonkowskich), wytworzonych i kontrolowanych zgodnie z wymogami produkcji ekologicznej UE.

Choć nieobowiązkowe, unijne logo produkcji ekologicznej jest bardzo chętnie stosowane w etykietowaniu surowców i półproduktów w obrocie, w tym importowanych spoza Wspólnoty Europejskiej, gdyż ułatwia to identyfikację jednostek handlowych i transportowych oraz zmniejsza ryzyko pomyłek.

LOGO NIE MOŻE BYĆ stosowane w przypadkach:

produktów wytworzonych w okresie konwersji gospodarowania (przestawianie) na rolnictwo ekologiczne,
produktów złożonych zawierających mniej niż 95% składników z rolnictwa ekologicznego,
produktów wytwarzanych w ramach usług gastronomicznych,
produktów myślistwa i rybołówstwa przetworzonych z udziałem ekologicznych składników roślinnych (np. sardynki w ekologicznej oliwie, czy gulasz z dzika z ekologicznymi warzywami).

W przypadku tej ostatniej kategorii możliwe jest wskazanie ekologicznych komponentów w składzie surowcowym, poprzez oznaczenie ich np. gwiazdką oraz przypis, że pochodzą z rolnictwa ekologicznego. Konieczne jest też podanie procentowego udziału składników ekologicznych w masie produktu i numeru identyfikacyjnego jednostki certyfikującej producenta takiego produktu. Informacja o ekologicznym statusie składników roślinnych wiąże się bowiem z obowiązkiem certyfikacji, mimo że w owym przypadku ekolistek nie może być zamieszczony.

Ekolistek prawnie chroniony

Wizerunek logo nawiązuje do flagi UE: jest ono skomponowane z 12 „unijnych” białych gwiazdek rozciągniętych na kształt listka, na jasnozielonym tle. I podobnie jak flaga, ma określone prawem parametry:

Wymiary prostokąta, w którym umieszczone są gwiazdki to 9 mm x 13,5 mm; w przypadku bardzo małych etykiet dopuszczalne minimum to 6 mm x 9 mm; powiększenia możliwe przy zachowaniu stosunku wysokości prostokąta do jego podstawy 1 : 1,5.
Barwa tła jest ściśle określona kodami stosowanymi w poligrafii.
W przypadku druku jednobarwnego możliwa jest prezentacja logo w takim samym kolorze jak czcionka.
Możliwe są wersje czarno-białe i biało-czarne (tzw. negatywy), jak również dostosowane do koloru czcionki.
Jeśli tło etykiety jest w identycznym kolorze jak tło listka, konieczny jest prostokątny obrys (ramka), przy zachowaniu proporcji.

Unijne logo produktów ekologicznych jest własnością Unii Europejskiej jako wspólny znak zastrzeżony i musi być wiernie odwzorowywane, nie można go w żaden sposób modyfikować. Przykłady prawidłowej prezentacji (jak również niedozwolonych „przeróbek”) eurolistka, są podane przez Komisję Europejską w tzw. Księdze Znaku: https://ec.europa.eu/agriculture/organic/downloads_pl

Logo na opakowaniach produktów ekologicznych

W oznakowaniu produktów logo „nie występuje” samodzielnie. W tym samym polu widzenia co logo (powyżej, poniżej lub po bokach) muszą być wskazane, w dwuwierszu:

Numer identyfikacyjny jednostki certyfikującej ten podmiot, który dokonał ostatnich czynności przygotowujących produkt do sprzedaży: odpowiednio producent, przetwórca, konfekcjoner lub podwykonawca któregoś z nich, jeśli to on umieszcza i etykietuje produkt w opakowaniu handlowym. Numery identyfikacyjne składają się z dwuliterowego oznaczenia państwa, w którym jest zatwierdzona jednostka certyfikująca, z oznaczenia ekorolniczego statusu w danym państwie i z numeru identyfikacyjnego nadanego jednostce certyfikującej przez uprawniony organ państwowy, np. PL-EKO-00, IT-BIO-000, ES-ECO-00, DE-ÖKO-000, IE-ORG-00.
Poniżej numeru identyfikacyjnego zamieszczone jest oznaczenie pochodzenia surowców (nie lokalizacji przetwórni, czy pakowni) w formie: Rolnictwo UE lub Rolnictwo spoza UE lub Rolnictwo UE / spoza UE (gdy część składników pochodzi z UE, a część z krajów trzecich).

Nowe rozporządzenie nr 2018/848 dopuszcza (od 2022 r.) wskazanie kraju, a nawet regionu wytworzenia surowców (np. Rolnictwo Polska, Agricoltura Italia, Rolnictwo Mazowsze, Agricoltura Sicilia), jeśli stanowią one co najmniej 95% masy produktu złożonego. Rzecz jasna, odnosi się to także do płodów rolnych oraz przetworzonych produktów jednoskładnikowych.

Od kiedy logo jest stosowane?

Zapowiedź oznaczania produktów rolnictwa ekologicznego symbolem graficznym pojawiła się już w pierwszym Wspólnotowym rozporządzeniu normującym ekologiczną produkcję żywności (1991). Po paru latach wprowadzono znak graficzny do dobrowolnego stosowania, który – jako nieudany plastycznie i słabo odróżnialny od pokrewnych oznaczeń – nie rozpowszechnił się. W ramach rewizji odnośnej regulacji prawnej przewidziano (2007) obligatoryjne oznakowanie produktów ekologicznych Wspólnotowym logo, ale banalny projekt wybrany przez Komisję Europejską okazał się plagiatem. W tej sytuacji Komisja zdecydowała się ogłosić konkurs dla studentów uczelni artystycznych w państwach członkowskich UE na projekt nowego logo produktów rolnictwa ekologicznego. Na konkurs wpłynęło prawie 3500 projektów, z których jury złożone z profesjonalnych grafików wybrało trzy. W drugim etapie konkursu zostały one przedstawione opinii publicznej do głosowania internetowego, gdzie bezapelacyjnie (63% spośród 130 tys. internautów) zwyciężył stylizowany listek z 12 unijnych gwiazdek na jasnozielonym tle, niosący dwa przesłania: Natura i zjednoczona Europa.

I tak, od 1 lipca 2010 roku, certyfikowane produkty ekologiczne w opakowaniach detalicznych są firmowane unijnym logo produkcji ekologicznej, zwanym eurolistkiem.